Menu
Αυτό το άρθρο, αποτελεί παρουσίαση μιας από τις σημαντικότερες και πιο βασικές θεωρίες που χρησιμοποιώ μαζί με τους ανθρώπους που συνεργάζομαι. Βρίσκεται στον πυρήνα όλων όσων κάνουμε.
Έχει εξυπηρετήσει πάρα πολλούς ανθρώπους να αλλάξουν σημαντικά τον τρόπο που βλέπουν τη ζωή και τις πράξεις τους και τους έχει δώσει ένα ισχυρό εργαλείο για να αναλύουν τις καταστάσεις και να κάνουν καλύτερες επιλογές.
Αυτή τη φορά δε θα χρησιμοποιήσω λογοτεχνικό λόγο, ξέροντας ότι αυτό μπορεί να στεναχωρήσει λιγάκι όσους αγαπάνε τις «ιστορίες», αλλά θα είμαι λίγο πιο άμεσος και λακωνικός.
Όπως θα μου έλεγε μια καλή μου φίλη και μαθήτρια, «τώρα μπαίνεις σε διδακτική φάση»!
Ας ξεκινήσουμε.
Σε όλες τις καταστάσεις υπάρχουν δύο βασικές στάσεις που μπορούμε να κρατήσουμε. Η μία ονομάζεται «Θέση Αιτίας» και η άλλη «Θέση Αποτελέσματος». Πιο απλά μιλάμε για Αιτία ή Αποτέλεσμα.
Αυτές οι καταστάσεις, όπως και σχεδόν όλες όσες θα ακούσετε να αναφέρομαι, δεν είναι απόλυτες. Να το θυμάστε σας παρακαλώ αυτό. Δεν υπάρχει απόλυτη κατάσταση αιτίας, ούτε απόλυτη κατάσταση αποτελέσματος, αλλά πολλά ενδιάμεσα. Χάριν ευκολίας χρησιμοποιούμε τον όρο που κυριαρχεί, αλλά να θυμάστε ότι δεν είναι απόλυτα.
Λέμε ότι «είμαι αιτία» σε μια κατάσταση, όταν αναλαμβάνω ενεργητικό ρόλο, όταν προσπαθώ να καθορίσω την τελική κατάληξη και κάνω αυτό που πιστεύω και θέλω. Αν τελικά το αποτέλεσμα είναι κακό ή καλό, είναι κάτι που θα το αναλύσουμε παρακάτω.
Είμαι αιτία όταν επηρεάζω τα πράγματα προς κάποια κατεύθυνση. Ποτέ δεν μπορώ να ελέγξω τα πάντα, ωστόσο είναι εφικτό, σε διάφορα σενάρια, να καθορίσω την έκβαση καταστάσεων.
Αν θέλω να αγοράσω ένα καινούριο κρεβάτι, είναι εύκολο να δούμε πως μπορούμε να γίνουμε αιτία: ανοίγω τον υπολογιστή ή πάω στο τοπικό κατάστημα και διαλέγω ένα κρεβάτι που να πληροί τις απαιτήσεις μου και να καλύπτεται από τα λεφτά που θέλω να διαθέσω.
Να θυμάστε ότι δεν κάνουμε φιλοσοφική (ή φιλολογική) ανάλυση. Προφανώς υπήρξε μια ανάγκη για ένα κρεβάτι, ένα εξωτερικό ερέθισμα, κλπ.. Αυτά υπάρχουν, αλλά ξεκινάμε από την απόφασή μας να βρούμε ένα κρεβάτι. Αυτό μας κάνει την αιτία, την απόφαση να κάνουμε, ή να μην κάνουμε κάτι.
Τεχνικά, αιτία σημαίνει να κατευθύνω μια «δύναμη» προς το περιβάλλον με κάποιον σκοπό.
Λέμε ότι «είμαι αποτέλεσμα» ή «έγινα το αποτέλεσμα» σε μια κατάσταση, όταν οι επιλογές άλλων ανθρώπων (ή τα αποτελέσματα αυτών των επιλογών) με επηρεάζουν. Όταν δηλαδή έχουμε παθητικό ρόλο σε μια κατάσταση.
Για παράδειγμα, ένα παιδί είναι λίγο ως πολύ το αποτέλεσμα των γονιών του, επειδή τις περισσότερες αποφάσεις για αυτό τις λαμβάνουν εκείνοι. Ωστόσο, το παιδί είναι σε κάποιον βαθμό αιτία, για τη θέση του μέσα στο σπίτι ή για την αντίδρασή του απέναντι στην προσπάθεια των γονιών του να το ελέγξουν (σημειώστε ότι η λέξη «έλεγχος» σε αυτό το κείμενο δεν έχει αρνητικό τόνο, αλλά ουδέτερο, επειδή απλώς περιγράφει ένα φαινόμενο και δεν το επικρίνει).
Τεχνικά, αποτέλεσμα σημαίνει ότι μια «δύναμη» από το περιβάλλον με επηρεάζει.
Κανένας δεν είναι μόνον αποτέλεσμα ή μόνον αιτία σε σχέση με κάποιον άλλον, γιατί κανένας δεν είναι σκλάβος ή αφέντης. Όλοι μας βρισκόμαστε συνεχώς σε μια αλλαγή καταστάσεων. Οι έννοιες αυτές έχουν ουσία σε σχέση με κάποια μεμονωμένη κατάσταση.
Για παράδειγμα, έχουμε την Μαρία και τον Κώστα που είναι ζευγάρι. Ο Κώστας είναι στρατιωτικός και έχει πάρει μετάθεση στην Κρήτη. Η Μαρία γνώριζε ότι αυτό θα συμβεί σε κάποιο χρονικό σημείο της ζωής τους, καθώς είναι η δουλειά του συντρόφου της.
Έχει προεπιλέξει ότι, αφού είναι μαζί του, θα τον ακολουθήσει. Η προεπιλογή, την βάζει σε θέση αιτίας. Το γεγονός όμως, ότι δεν ήξερε ότι ο νέος τόπος κατοικίας της θα είναι η Κρήτη, μέχρι τη στιγμή που της το ανακοίνωσε ο Κώστας, την βάζει σε θέση αποτελέσματος.
Η προθυμία, το τι θα συμβεί στην πραγματικότητα και η άποψη που θα έχει το άτομο για όλο αυτό μετά, καθορίζουν τελικά αν το άτομο είναι αιτία ή αποτέλεσμα σε σχέση με κάτι ή κάποιον.
Είναι εντελώς υποκειμενικό και κανένας δεν μπορεί να πει σε ποια θέση είναι ένα άτομο, εκτός αν γνωρίζει τα τρία παραπάνω στοιχεία με ακρίβεια.
Δεν υπάρχει κάτι κακό, με το να γίνεται κανείς αποτέλεσμα σε μια κατάσταση, αν το έχει κάνει με δική του βούληση ή αν αυτό τον ωφελεί στο τέλος! Αν το έχει κάνει με δική του βούληση, μπορούμε να πούμε ότι έγινε «αιτιατά αποτέλεσμα», δηλαδή ως η αιτία, επέλεξε να γίνει το αποτέλεσμα. Δε θέλω να παίζω με τις λέξεις, αλλά να επισημάνω την ουσία.
Κάτι που συμβαίνει με όσους ακούν για πρώτη φορά αυτή τη θεωρία είναι ότι νιώθουν ότι είναι «κακό» να γίνονται αποτέλεσμα και ότι πρέπει να είναι πάντοτε η αιτία σε ότι αντιμετωπίζουν. Πέρα από το γεγονός ότι αυτό είναι πρακτικά ανέφικτο, δεν είναι λειτουργικό.
Οι καταστάσεις αιτίας και αποτελέσματος είναι ουδέτερες και δεν περιγράφουν αν το άτομο ωφελείται ή ζημιώνεται. Ωστόσο, το αποτέλεσμα που θα προκύψει (ζημιά ή όφελος) δεν είναι ουδέτερο.
Η Ζωή, σε όλες της τις μορφές, προσπαθεί να επιβιώσει όσο περισσότερο και όσο καλύτερα μπορεί. Το κάνει αυτό με το να γίνεται αιτία στο περιβάλλον της. Συγκεντρώνει, ελέγχει και κατευθύνει ύλη και ενέργεια, μέσα στο χώρο και τον χρόνο, με σκοπό να πετύχει τους στόχους της για επιβίωση.
Σε σχέση με το φυσικό και άψυχο σύμπαν, είναι ξεκάθαρο ότι θέλει και πρέπει να είναι αιτία, αυτό δεν αμφισβητείται. Όταν, όμως, συναντάει άλλους ανθρώπους, τότε χρειάζεται να επιλέγει συνεχώς ανάμεσα στις δύο επιλογές που υπάρχουν.
Όταν ένας άνθρωπος υποφέρει από μια κατάσταση ή θέλει να πετύχει έναν στόχο στη ζωή του, μπορούμε να εξετάσουμε το θέμα του από την σκοπιά αυτής της θεωρίας. Μπορούμε να βρούμε σε μια μέρη του θέματος, το άτομο δεν είναι αιτία ή δεν έχει θετικό αποτέλεσμα.
Όταν αυτά είναι γνωστά, μπορούμε να σχεδιάσουμε μια σειρά κινήσεων που αλλάζουν την ισορροπία και βελτιώνουν τη θέση αιτιότητας του ατόμου. Ας σκεφτούμε ότι κάποιος ζει μια προσωπική ζωή που δεν τον εκφράζει. Έχει κάνει πολλές παραχωρήσεις επειδή ήθελε να ευχαριστήσει τον σύντροφό του, αλλά τώρα αισθάνεται ότι κάνει πολλά πράγματα για τα οποία είναι απρόθυμος.
Αυτό το άτομο θα υποφέρει, γιατί σήμερα είναι το κακό αποτέλεσμα των επιλογών που έκανε στο παρελθόν. Δεν είναι δύσκολο να βρεθούν αυτές οι επιλογές και να γίνει ο κατάλληλος διορθωτικός χειρισμός, αλλά απαιτεί από το άτομο, να θελήσει να γίνει αιτία, πριν πραγματικά γίνει ο απαιτούμενος χειρισμός!
Είναι η εσωτερική στάση του που πρέπει να αλλάξει, πριν αλλάξει πραγματικά τις καταστάσεις στη ζωή του. Η θεωρία Αιτίας και Αποτελέσματος στη Ζωή, αποτελεί ένα πολύ εύχρηστο νοητικό εργαλείο, για να δεις καθαρά τις καταστάσεις στις οποίες εμπλέκεσαι και να κάνεις πιο σωστές επιλογές.
Φυσικά υπάρχουν πολύ περισσότερα δεδομένα από όσα έχω περιγράψει ως εδώ, αλλά είμαι επιφυλακτικός να επεκταθώ πολύ, επειδή ξέρω ότι είναι μια πολύ τεχνική προσέγγιση και όχι ένα εύπεπτο άρθρο.
Ίσως το αντικείμενο αυτό ταιριάζει περισσότερο ως θέμα ενός σεμιναρίου ή ενός μαθήματος, αλλά πιστεύω ότι, μια σύντομη αναφορά, είναι πάντοτε απαραίτητη.
Δεν σε εμποδίζει, όμως τίποτα να πάρεις αυτή την θεωρία και με βάση αυτή, να αρχίσεις να φιλτράρεις τα γεγονότα της ζωής σου. Αν το χρησιμοποιήσεις σε κάποια πρόκληση που αντιμετωπίζεις, τότε μπορείς πολύ εύκολα να σχηματίσεις μια χρήσιμη εικόνα και να πάρεις πιο εύκολα τις απαραίτητες αποφάσεις.
Όπως όλα τα πράγματα που διδάσκω κατά καιρούς, έτσι και αυτή η θεωρία, προορίζεται για άμεση εφαρμογή. Εκεί βρίσκεται η μοναδική αξία της άλλωστε. Δοκιμάστε την, κάντε τους πειραματισμούς σας και ξεκινήστε να αλλάζετε τις καταστάσεις στη ζωή σας.
