Menu
Μόλις τελείωσα το βιβλίο «Μικρό Εγχειρίδιο Ορθολογισμού», του γνωστού και πολυγραφότατου Έλληνα συγγραφέα και δημοσιογράφου Νίκου Δήμου.
Το βιβλίο είναι μια πρόκληση προς τον αναγνώστη, να αναγνωρίσει την ξεχωριστή θέση και αξία, που έχει ο ορθολογισμός στην προσπάθεια του ανθρώπου να κατανοήσει τον κόσμο γύρω του και να επιλύσει τα προβλήματά του.
Παράλληλα είναι μια επίθεση σε κάθε μορφής δόγματος, ψευδοεπιστήμης και παραπλανητικού τρόπου σκέψης. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο λόγος του είναι καυστικός, αλλά παράλληλα φιλο-επιστημονικός.
Με βάση αυτό το ιδιαίτερα αξιόλογο, κατά την άποψή μου, βιβλίο, θέλω να σας το παρουσιάσω αλλά και να προσθέσω τις δικές μου σκέψεις επί του θέματος.
Ο Νίκος Δήμου έχει διακριθεί σε όλα τα είδη του γραπτού λόγου (δοκίμιο, πεζογραφία, ποίηση, σάτιρα, κριτική, αφορισμοί, επιφυλλιδογραφία), αλλά επίσης στη φωτογραφία και τη διαφήμιση. Αναμφίβολα είναι ένας από τους σημαντικότερους κριτικούς της σύγχρονης κουλτούρας, αλλά και των οπισθοδρομικών τάσεων που ταλαιπωρούν την Ελλάδα, καθώς και ένας σημαντικός καλλιτέχνης, με τις ποιητικές συλλογές και τα φωτογραφικά του έργα.
Τα πεζά έργα του, πολλά σε αριθμό, διακρίνονται για την «ειρωνεία» και την αμεσότητα με την οποία σχολιάζει κάθε αντικείμενο που ασχολείται. Τον Μάιο του 2016 εκδίδει αυτό το συνοπτικό εγχειρίδιο με τίτλο «Μικρό Εγχειρίδιο Ορθολογισμού», σαν μια σύνοψη των θέσεών του απέναντι σε όσα έχει αντιμετωπίσει μέχρι τώρα.
Αυτό το βιβλίο δεν προσπαθεί να «διδάξει» κατά τη γνώμη μου. Δεν προσπαθεί να βοηθήσει τον αναγνώστη, αλλά να τον κεντρίσει, να τον κάνει, ίσως, να θυμώσει με τον εαυτό του και τον κόσμο γύρω του. Όχι για χάρη του θυμού του ίδιου, αλλά για χάρη του ορθολογισμού, όπως θα εξηγήσω στη συνέχεια.
Είναι χαρακτηριστικό όσων ασπάζονται την «ειρωνική φιλοσοφία», ότι θεωρούν σημαντικό να αναστατώσουν τους ακροατές, να τους πουν την «ωμή αλήθεια», ακόμα και αν είναι άσχημη, συνήθως με τρόπο τέτοιο, ώστε να διεγείρουν την συναισθηματική τους αντίδραση.
Μέσα σε 22 μικρά κεφάλαια, προσφέρει μια σύντομη περιγραφή της έννοιας και της αξίας του ορθολογισμού, της λογικής σκέψης και των επιλογών της. Παρουσιάζει κάποια ιστορικά παραδείγματα, όπου ο ορθολογισμός έκανε τη διαφορά και άλλαξε την ιστορία της ανθρωπότητας.
Τονίζει με κάθε ευκαιρία ότι η λογική σκέψη δεν είναι δόγμα, αλλά προσαρμόζεται και αλλάζει συνέχεια, σε αντίθεση με την «πίστη» σε μια αυθεντία, σε ένα σύστημα, σε μια οργανωμένη θρησκεία ή άλλα άκαμπτα συστήματα που δεν επιθυμούν τον αντίλογο.
Σημείωση: Ξεχωρίζει τον βουδισμό, επειδή οι εκπρόσωποι του έχουν δημόσια δεχτεί ότι η πίστη τους δεν είναι απαραίτητα τέλεια και όταν η επιστήμη αποδείξει κάτι που είναι διαφορετικό από μία θέση τους, τότε είναι δεκτικοί σε αυτή τη νέα γνώση.
Εκείνο που έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για μένα είναι δύο συγκεκριμένες θέσεις του συγγραφέα.
Η πρώτη είναι ότι απορρίπτει την ψυχανάλυση και τον Σίγκμουντ Φρόυντ, τουλάχιστον από επιστημονικής άποψης. Στον αντίποδα, του αναγνωρίζει ότι έπαιξε σημαντικό ρόλο στην απενοχοποίηση της σεξουαλικότητας.
Η δεύτερη θέση που έχει ενδιαφέρον, είναι ότι παραδέχεται, ότι κάποια από τα προβλήματα με τα οποία καταπιάνεται η ψυχοθεραπεία, η πίστη και άλλες μορφές δογματισμού, δεν έχουν καταφέρει να τα αγγίξουν οι πιο «ορθολογιστικές» προσεγγίσεις.
Ως αποτέλεσμα αποδέχεται την ύπαρξη τους, ως «προσωπικές μορφές πίστης ή ενασχόλησης» αρκεί να μην επηρεάζουν την κοινωνία και τις ελευθερίες των άλλων ανθρώπων και να μην επιβάλλονται ως «οικουμενικές αλήθειες». Ως άνθρωπος του πνεύματος, που υποστηρίζω την αλλαγή και την διαφορετικότητα, δε θα μπορούσα να διαφωνήσω φυσικά.
Εκείνο, όμως που δεν θα ήθελα να ακούσω, εν έτει 2016 που εκδόθηκε το βιβλίο, είναι μια αναφορά (και πόσο μάλλον μια κριτική) στον Φρόυντ. Ο κλάδος της ψυχοθεραπείας έχει προχωρήσει αρκετά και χωρίς αμφιβολία γίνεται συνεχώς όλο και πιο «επιστημονικός».
Συχνά αναρωτιέμαι κατά πόσο η Ψυχολογία και οι εφαρμογές ανήκουν στη σφαίρα της επιστήμης ή όχι. Επιχειρήματα υπάρχουν και από τις δύο πλευρές. Αν και αυτό το θέμα χρειάζεται ένα ξεχωριστό άρθρο από μόνο του, μπορώ να πω ότι η ιστορία της επιστήμης βρίθει από παραδείγματα όπου όλα ξεκίνησαν από απλές πιθανές εξηγήσεις (στην επιστήμη τα ονομάζουν «υποθέσεις» ή postulates) και στη συνέχεια πλησιάζουν με όλο και μεγαλύτερη ακρίβεια στην εξακρίβωση ή την απόρριψή τους. Κανένας κλάδος της επιστήμης δεν ξεκίνησε «σωστή», αλλά με τον καιρό γίνεται όλο και πιο σωστή… όλο και πιο επιστημονική.
Φυσικά ένα τέτοιο περίπλοκο θέμα απαιτεί να αφιερώσω ολόκληρο άρθρο (ή άρθρα), πράγμα που σχεδιάζω να κάνω κάποια στιγμή στο μέλλον.
Αν θέλετε να κάνετε μια εισαγωγή στο έργο του συγκεκριμένου συγγραφέα, αυτό το εγχειρίδιο είναι μια καλή αρχή. Ωστόσο, αν θέλετε να γνωρίσετε το έργο του σε βάθος, θα ανακαλύψετε την τεράστια κληρονομιά που έχει δημιουργήσει, σε πολλά διαφορετικά ήδη γραφής.
Μερικά από τα γνωστά (ίσως για μένα πιο ξεχωριστά) έργα του, είναι τα ακόλουθα:
Η Δυστυχία του να Είσαι Έλληνας
Κορυφαίο θεωρώ το σύγγραμμα «Ασκήσεις Ελευθερίας», αν και πρόκειται για ένα μεγάλο και «βαρύ» τίτλο.
Παρά το γεγονός ότι πρόκειται για έναν ιδιαίτερο και οξύ συγγραφέα, οφείλω να παραδεχτώ τη μεγάλη του συμβολή στον ελληνικό πνευματικό πλούτο. Επίσης οφείλω να επισημάνω την ιδιαίτερη δυσκολία και ικανότητα, που απαιτούνται να καταφέρει να περιλάβει το απόσταγμα των ιδεών του μέσα σε ένα τόσο «Μικρό Εγχειρίδιο Ορθολογισμού».
Είμαι πάντοτε ανοιχτός για σχόλια από οποιονδήποτε έχει μελετήσει τον συγκεκριμένο τίτλο ή άλλους τίτλους του συγγραφέα.
