Menu
Στο άρθρο Οι Έξι Βασικές Ανάγκες του Ανθρώπου – Μέρος 1 έκανα μια εισαγωγή στο θέμα των ψυχολογικών αναγκών, τις οποίες ο άνθρωπος προσπαθεί να ικανοποιήσει με τις πράξεις του στη ζωή, ακόμα και όταν σφάλει. Αυτές οι ανάγκες είναι: Σιγουριά, Αλλαγή, Σπουδαιότητα, Σύνδεση, Ανάπτυξη, Συνεισφορά. Στην συνέχεια αναφέρθηκα στους Τέσσερις Τύπους Συμπεριφοράς, τους οποίους θα εξηγήσουμε καλύτερα στο παρόν άρθρο. Στο τέλος του πρώτου μέρους αναφέρθηκα στο φαινόμενο της άμεσης ικανοποίησης (instant gratification), με το οποίο ξεκινάω εδώ, κάνοντας μια σύντομη αναφορά.
Το πρόβλημα της άμεσης ικανοποίησης θεμελιώνεται επάνω στα ανθρώπινα βιολογικά ένστικτα επιβίωσης. Υποσυνείδητα, ο οργανισμός μας αναζητάει το άμεσο κέρδος, την άμεση ικανοποίηση και την άμεση ευχαρίστηση. Αυτός ο μηχανισμός είναι απλοϊκός και δεν μπορεί να ανταποκριθεί στην πολυπλοκότητα της σύγχρονης ζωής.
Για παράδειγμα, αν υπακούω σε αυτό το ένστικτο χωρίς κανένα περιορισμό, θα πρέπει να τρώω συνεχώς τροφές με πολύ ζάχαρη, αλάτι και λίπος. Στον σύγχρονο πολιτισμό μας έχω σχεδόν απεριόριστη πρόσβαση σε αυτές τις ουσίες, οπότε θα ήταν πολύ εύκολο να αποτελούν την καθημερινή μου επιλογή.
Στην πραγματικότητα όμως, δε θα αφεθώ σε μια τέτοια παρόρμηση, επειδή θα καταστρέψω το σώμα και την υγεία μου. Έτσι επιλέγω να ασκήσω έλεγχο στην παρόρμησή μου και να επιβάλω το μέτρο.
Το θέμα της τροφής είναι «σχετικά» απλό και εύκολα αναγνωρίσιμο, υπάρχουν όμως άλλα θέματα (άλλες επιθυμίες για άμεση ικανοποίηση), που είναι δυσκολότερο να αναγνωρίσουμε, πόσο μάλλον να περιορίσουμε.
Είχαμε ξεκινήσει να λέμε για ένα παράδειγμα, όπου, στα πλαίσια των καθηκόντων σου στην δουλειά, σου αναθέτουν ένα project τεσσάρων εβδομάδων. Στο παράδειγμα υπέθεσα ότι το χρονικό διάστημα φαντάζει αρκετά άνετο και δε θα σε κάνει να αισθανθείς επιτακτική ανάγκη για δράση, οπότε, ίσως δεν ασχοληθείς άμεσα με το project αλλά με άλλα πράγματα, όπως μια βόλτα, κ.λπ..
Την ίδια στιγμή το project μπορεί να φαντάζει βαρετό, ίσως δύσκολο… σε κάθε περίπτωση ποιος θέλει πραγματικά να ασχοληθεί με αυτό;! Τελικά, θα το κάνεις μόνο επειδή στο έχουν αναθέσει σαν μέρος της δουλειάς σου και όχι επειδή θα σε ευχαριστήσει πραγματικά.
Θυμάστε το Αξίωμα περί Αποφυγής του Πόνου και Προσπάθειας για Ευχαρίστησης;
Με βάση αυτό το αξίωμα, θα προσπαθήσεις να αποφύγεις, για όσο το δυνατόν περισσότερο να καταπιαστείς με τη δουλειά αυτή, επειδή στο υποσυνείδητο σου η «δουλειά» ισούται με τον «πόνο».
Θα συνεχίσεις να την αποφεύγεις για αρκετές ή για πολλές ακόμα μέρες, επιλέγοντας πιο ευχάριστες δραστηριότητες. Ταυτόχρονα όμως, όσο πιο κοντά έρχεσαι στην προθεσμία, τόσο περισσότερο θα αισθάνεσαι μέσα σου την αναγκαιότητα να δουλέψεις για το project. Αυτή η αναγκαιότητα θα εμφανίζεται με τη μορφή άγχους, που θα γίνεται εντονότερο όσο την αγνοείς.
Η ενόχληση του άγχους αρχίζει να γίνεται πιο αισθητή και μέρα με τη μέρα αρχίζει να επισκιάζει την ευχαρίστηση των επιλογών που έκανες για εξόδους και διασκέδαση με φίλους…
Ο «πόνος» γίνεται μεγαλύτερος και μια νέα ανάγκη γεννιέται και παίρνει τη θέση της επιθυμίας για ευχαρίστηση. Είναι η ανάγκη (και επιθυμία) για αποφυγή του πόνου!
Με αυτό το ερέθισμα ξεκινάς επιτέλους να δουλεύεις πάνω στο project που έχεις αναλάβει… ίσως 3-5 μέρες μόνο πριν την προθεσμία του.
Στο παραπάνω παράδειγμα σκιαγραφούμε πως λειτουργεί το Αξίωμα της Αποφυγής τους Πόνου και της Προσπάθειας για Ευχαρίστησης, το οποίο ερμηνεύει σε μεγάλο βαθμό τις επιλογές που κάνεις και τελικά τις εμπειρίες που βιώνεις.
Για να κατανοήσουμε καλύτερα το φαινόμενο αυτό πρέπει να αναλύσουμε την θεωρία των Τεσσάρων Τύπων Συμπεριφοράς. Την ώρα που θα μελετάς την ακόλουθη ανάλυση θα ήταν πολύ καλό να βρίσκεις παραδείγματα από τη δική σου ζωή, που να αντανακλούν κάθε συμπεριφορά που αναφέρω. Αυτό θα βελτιώσει σημαντικά την κατανόησή σου και θα διασφαλίσει ότι «έσωσες» αυτή τη γνώση στο νου σου.
ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΥΠΟΥ 1
Ο Τύπος 1 περιγράφει συμπεριφορές και επιλογές που κάνει ένα άτομο και οδηγούν στην ευχαρίστηση και την ικανοποίηση, τόσο άμεσα όσο και σε βάθος χρόνου. Τα χαρακτηριστικά του Τύπου 1 είναι:
Το να αγαπάμε, να βοηθάμε και να προσφέρουμε σε ένα άλλο άτομο, είναι συμπεριφορές Τύπου 1.
Δεν υπάρχει κανένα είδος πόνου σε αυτόν τον τύπο συμπεριφοράς. Αντιθέτως, η ανταμοιβή μας είναι τόσο μακροπρόθεσμη όσο και βραχυπρόθεσμη, αφού αισθανόμαστε άμεσα ικανοποίηση και ευχαρίστηση. Χαρακτηριστικό αυτού του τύπου είναι ότι οι ενέργειές μας προσδίδουν αξία στη ζωή άλλων ανθρώπων και δεν βλάπτουν κανέναν.
ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΥΠΟΥ 2
Ο Τύπος 2 περιγράφει συμπεριφορές και επιλογές που κάνει ένα άτομο και οδηγούν σε μακροπρόθεσμη ευχαρίστηση, αλλά εμπεριέχουν πόνο ή δυσκολία για σύντομο διάστημα στο παρόν. Τα χαρακτηριστικά του Τύπου 2 είναι:
Όταν αναλαμβάνουμε ένα δύσκολο έργο στη δουλειά, το οποίο οδηγεί σε κάτι που είναι καλό για όλη την ομάδα, είναι ένα παράδειγμα συμπεριφοράς Τύπου 2. Επίσης χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι και η «αυτοθυσία», η οποία χαρακτηρίζεται από πόνο ή απώλεια άμεσα, για να κερδίσει κάποιος άλλος ή το γενικό σύνολο. Για να θεωρηθεί μια ενέργεια Τύπου 2, θα πρέπει το καλό που δημιουργείται να αξίζει περισσότερο από τον πόνο ή τη δυσκολία που την χαρακτηρίζει.
Ένα άλλο παράδειγμα Τύπου 2 είναι όταν κάνουμε σωματική άσκηση. Την ώρα που τρέχουμε ή κάνουμε ποδήλατο ή σηκώνουμε βάρη, υπάρχει πόνος και κούραση. Ωστόσο, μετά αισθανόμαστε καλά (μια βιοχημική ανταμοιβή) και φυσικά προσθέτουμε ένα λιθαράκι για μια πιο υγιή ζωή όχι μόνον στο παρόν, αλλά κυρίως για το μέλλον.
Κάτι που είναι καλό για εμάς και την ίδια στιγμή δεν βλάπτει την επιβίωση και τα συμφέροντα κανενός, είναι καλό και για το γενικότερο σύνολο.
ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΥΠΟΥ 3
Ο Τύπος 3 περιγράφει συμπεριφορές και επιλογές που κάνει ένα άτομο και οδηγούν σε άμεση ευχαρίστηση αλλά μακροπρόθεσμη ζημιά. Τα χαρακτηριστικά του Τύπου 3 είναι:
Κάποια παραδείγματα Τύπου 3 είναι το να τρώμε μεγάλη ποσότητα και κακής ποιότητας τροφή, το να παρακολουθούμε με τις ώρες τηλεόραση, η αναβλητικότητα και το ξενύχτι, ενώ την άλλη μέρα έχουμε υποχρεώσεις νωρίς.
Όταν επιλέγουμε να φάμε πολύ, ειδικά μια τροφή που περιέχει αρκετό λίπος, αλάτι και ζάχαρη, επιδιώκουμε ξεκάθαρα την άμεση ευχαρίστηση! Γνωρίζουμε, χωρίς αμφιβολία, ότι αυτό ζημιώνει μακροπρόθεσμα την υγεία μας, που με τη σειρά της οδηγεί σε μελλοντικό πόνο. Επίσης έχει αρνητικές συνέπειες στην εμφάνισή μας, πράγμα που οδηγεί σε χαμηλή αυτοεκτίμηση, συναισθήματα ντροπής και τύψεις. Όλα αυτά είναι επίσης «πόνος».
Κατά μία έννοια μας έχει «παραπλανήσει» η σύντομης διάρκειας ευχαρίστηση με κόστος πολύ περισσότερο πόνο (ψυχικό και σωματικό) στο μέλλον.
ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΥΠΟΥ 4
Ο Τύπος 4 περιγράφει συμπεριφορές και επιλογές που κάνει ένα άτομο και οδηγούν σε βραχυπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο πόνο και ζημιά. Τα χαρακτηριστικά του Τύπου 4 είναι:
Όταν βρισκόμαστε σε βαθιά θλίψη, άγχος και στεναχώρια, συνήθως κάνουμε πράγματα που ζημιώνουν τον εαυτό μας ξεκάθαρα και χωρίς κανένα κέρδος και άμεσα και μελλοντικά Βλέπουμε έναν έφηβο να χαρακώνει τα πόδια του ή τον γνωστό μας που απέτυχε σε μια προσπάθεια να καταριέται τον εαυτό του, να καταρρακώνεται και να κλείνεται στο δωμάτιο του.
Οι συμπεριφορές Τύπου 4 είναι αρκετά ευδιάκριτες επειδή κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι δεν ωφελούν κανέναν και με κανέναν τρόπο!
Λογικά λοιπόν δεν έχουν κανένα όφελος για κανέναν. Και όμως, κάποιες φορές στη ζωή μας όλοι μας έχουμε συμπεριφερθεί σύμφωνα με αυτόν τον τρόπο! Γιατί όμως;
Χωρίς να συμπεριλάβουμε στην εξίσωση τις 6 Βασικές Ανάγκες, η θεωρία των 4 Τύπων Συμπεριφοράς μας δίνει ένα πολύτιμο εργαλείο για να κατανοήσουμε τις ενέργειες και τη διαδικασία λήψης αποφάσεων των ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένου και του εαυτού μας.
Ακόμα, και σαν προσέγγιση στο life coaching, θα μπορούσαμε να εξετάσουμε τις διάφορες επιλογές που θέλει κάποιος να κάνει και να επιλέξουμε εκείνη που τελικά θα ακολουθήσουμε, βασισμένοι στην λογική και όχι στο συναίσθημα.
Επιζητούμε συμπεριφορές του πρώτου και δεύτερου τύπου, ενώ προσπαθούμε να σταματήσουμε και να αποφύγουμε συμπεριφορές του τρίτου και τέταρτου τύπου.
Πώς θα συνδυάσουμε, λοιπόν αυτή τη θεωρία με τις 6 Βασικές Ανάγκες;
Οι 6 Βασικές Ανάγκες ερμηνεύονται σαν κινητήριες τάσεις, δηλαδή κίνητρα. Αυτά τα κίνητρα επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τις επιλογές μας και μας οδηγούν στο να επιλέξουμε το ένα και να απορρίψουμε το άλλο.
Παρά το γεγονός ότι οι επιλογές μας μπορεί να μας δίνουν την αίσθηση ότι όντως ικανοποιούν κάποια από αυτές τις ανάγκες, την ίδια στιγμή είναι πιθανόν να ανήκουν σε οποιαδήποτε από τους 4 τύπους συμπεριφοράς.
Θα το επαναλάβω διαφορετικά επειδή είναι σημαντικό!
Μια επιλογή που κάνω μπορεί να ικανοποιεί όντως μια από τις 6 Βασικές μου Ανάγκες, όμως την ίδια στιγμή να είναι τελικά περισσότερο ζημιογόνα απ’ ότι ωφέλιμη! Μπορεί να περιέχει περισσότερο πόνο (ή μόνο πόνο), ακόμα και αν ικανοποιεί μια βασική ανάγκη.
Προκειμένου λοιπόν να αναλύσουμε σωστά και ολοκληρωμένα το αντικείμενο των αποφάσεών μας, είτε μιλάμε για το παρελθόν είτε για το μέλλον, είναι ζωτικής σημασίας να χρησιμοποιήσουμε και τα δύο αυτά εργαλεία.
Στο επόμενο άρθρο (Οι Έξι Βασικές Ανάγκες του Ανθρώπου – Μέρος 3) θα αναλύσουμε σε βάθος κάθε μία από τις έξι (6) αυτές ανάγκες και τους πολλούς διαφορετικούς τρόπους που εκφράζονται στην ζωή.
Συνεχίστε εδώ: Οι 6 Βασικές Ανάγκες του Ανθρώπου (Μέρος #3)
