Menu
Μπαίνεις σε ένα δωμάτιο στο οποίο βρίσκεις ένα μπισκότο να σε περιμένει. Είναι τέλεια φτιαγμένο. Έχει την ιδανική αναλογία από λαχταριστά κομματάκια σοκολάτας και τέλεια υφή. Ακόμα καλύτερα, σου επιτρέπεται να φας αμέσως αυτό το ιδιαίτερα γευστικό μπισκότο ή αν περιμένεις 15 λεπτά, θα μπορείς να έχεις άλλο ένα ίδιο, δηλαδή δύο στο σύνολο!
Πώς θα αντιδρούσες; Θα μπορούσες να είσαι υπομονετικός και να κρατηθείς για μια μεγαλύτερη ανταμοιβή ή πιστεύεις ότι το νευρικό σου σύστημα θα έπαιρνε τον έλεγχο και ο εσωτερικός «άνθρωπος των σπηλαίων» θα άρπαζε το λαχταριστό μπισκότο;
Ο ερευνητής του Πανεπιστημίου τους Stanford, Walter Mischel πραγματοποίησε ένα παρόμοιο τεστ, χρησιμοποιώντας ζαχαρωτά σε τετράχρονα παιδιά, για μεγάλο χρονικό διάστημα μεταξύ του 1960 ως 1980.
Παρακολουθώντας τα αποτελέσματα του τεστ ζαχαρωτών επί δύο δεκαετίες, έκανε κάποιες εντυπωσιακές ανακαλύψεις. Τα παιδιά τα οποία έδειξαν την απαραίτητη υπομονή, αποδείχτηκε ότι διαθέτουν ικανότητες αυτοελέγχου και στρατηγικής επιδίωξης της ευχαρίστησης, ακόμα και θυσιάζοντας την στιγμιαία απόλαυσή τους.
Με αυτό το προσόν και τέτοια εφόδια μπορούν να σχεδιάσουν ένα πλάνο, να αντιληφθούν την μεγαλύτερη (πολλές φορές διπλή) ανταμοιβή, την σημασία του απαραίτητου χρονικού διαστήματος που απαιτείται να επενδύσουν και τελικά να χαλιναγωγήσουν τις πρωτόγονες ανάγκες του μυαλού για «άμεση ικανοποίηση».
Αυτή η ομάδα παιδιών έδειξε θετικά χαρακτηριστικά αργότερα στην ζωή. Σε αυτά περιλαμβάνονται μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση, καθώς και μικρότερα ποσοστά παχυσαρκίας, χρήσης ναρκωτικών, κατάθλιψης και διαζυγίων.
Χαρακτηρίζονταν από την ικανότητα να αναβάλουν την ικανοποίηση και να δείχνουν την απαραίτητη υπομονή, κάθε φορά που έρχονταν αντιμέτωπα με επιλογές που αφορούσαν στην δίαιτα, στην ψυχική υγεία και στην επιτυχία της καριέρας τους.
Από την άλλη πλευρά, όσοι δεν έχουν αυτή την ικανότητα, υιοθετούν συνήθειες που εξασφαλίζουν βραχυπρόθεσμη ικανοποίηση, συνήθειες που ονομάζονται και παρορμήσεις. Οι άνθρωποι που έχουν ανεπαρκή έλεγχο στις παρορμήσεις τους, συνηθίζουν να τρώνε περισσότερο και πιο κακής ποιότητας φαγητό (αλάτι & ζάχαρη), να πίνουν πολύ αλκοόλ, να παίζουν υπερβολικό τζόγο και άλλα τυχερά παιχνίδια ή να κάνουν χρήση βλαπτικών ουσιών.
Πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους, πιθανόν δεν καταλαβαίνουν ότι μια σοβαρή αιτία του προβλήματός τους είναι η απουσία της ικανότητά τους να καθυστερούν την ικανοποίηση. Αντιθέτως, δρώντας ενστικτωδώς, αρπάζουν τις ευκαιρίες αμέσως με έναν συνηθισμένο και σχεδόν αυτοματοποιημένο τρόπο, με αποτέλεσμα να αδυνατούν να αποκτήσουν ή να βιώσουν πράγματα που θα θέλανε, αλλά τα οποία απαιτούν χρόνο και αυτοκυριαρχία.
Η κοινή καταγωγή μας με τους ανθρώπους των σπηλαίων, όσον αφορά την συμπεριφορά και το μυαλό μας, μας οδηγεί στο να θέτουμε ως προτεραιότητα βραχυπρόθεσμες ανάγκες αντί για μακροπρόθεσμα σχέδια. Αυτό δεν είναι μια συνειδητή επιλογή· το μυαλό αντιδρά στην ικανοποίηση της βραχυπρόθεσμης επιθυμίας, απελευθερώνοντας μια πολύ μεγάλη δόση ντοπαμίνης.
Αυτά τα μεγάλα επίπεδα της ισχυρής ορμόνης ευχαρίστησης, είναι ένας παράγοντας πολλών θεμάτων ψυχικής υγείας. Εδώ περιλαμβάνονται η μανιακή κατάθλιψη, η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής/υπερκινητικότητας, η διπολική διαταραχή και προβλήματα συμπεριφοράς όπως η πυρομανία, ο εθισμός σε τυχερά παιχνίδια και η υπερσεξουαλικότητα. Μέχρις ενός σημείου, είμαστε στο έλεος αυτού του παντοδύναμου ναρκωτικού του μυαλού μας.
Οι δυνάμεις αυτού του “άυλου ναρκωτικού” πρόκειται μόνο να μεγαλώσουν. Η μοντέρνα κοινωνία μας, στην οποία το κυρίαρχο μοντέλο ζωής (lifestyle) είναι ο καταναλωτισμός, δίνει αξία στην στιγμιαία ανταμοιβή. Σκεφτείτε την ανάπτυξη των υπηρεσιών παράδοσης δεμάτων την επόμενη μέρα γνωστή και ως overnight shipping, των στιγμιαίων downloads και των παραγγελιών με ένα κλικ στην οθόνη μας…
Μεγάλος αριθμός συνανθρώπων μας, αν δεν μας παίρνει ο ύπνος, αν είμαστε κουρασμένοι, λυπημένοι ή αν χρειάζεται να αυτοσυγκεντρωθούμε παίρνουμε απλά ένα χάπι. Καθυστερήσεις, αβεβαιότητα, ταλαιπωρία και δυσφορία είναι όλα ανεπιθύμητα βάρη.
Αυτή η κατάσταση προκαλεί χάος στις προσωπικές μας ζωές.
Οι αποταμίευση έχει γίνει πια για πολλούς από μας μια ιστορία από το παρελθόν, παρά το γεγονός ότι το μέσο εισόδημα μας είναι μεγαλύτερο από ότι ήταν πριν 40 χρόνια. Πολλοί δεν έχουν προνοήσει για την σύνταξη τους. Παράλληλα, τα χρέη πιστωτικών καρτών, τα χρέη σπουδών και οι υποχρεώσεις στεγαστικών δανείων αυξάνονται. Δεν θέλουμε να περιμένουμε. Θέλουμε αυτό που θέλουμε τώρα!
Στο ερωτικό παιχνίδι, στις περισσότερες σύγχρονες δυτικές κοινωνικές και μεγαλουπόλεις, αναμένεται ότι ένας υποψήφιος ερωτικός σύντροφος θα κοιμηθεί μαζί μας στο πρώτο ή στο δεύτερο ραντεβού. Αν όχι θα πάμε στον επόμενο που μας δίνει αυτό που θέλουμε άμεσα, ειδικά εφόσον υπάρχει μια πλούσια «αγορά» προσφοράς και ζήτησης.
Τί πραγματικά μπορούμε να κάνουμε εμείς, όντας μικροσκοπικά γρανάζια μέσα σε αυτόν τον τεράστιο φαύλο κύκλο, που επιβραβεύει και στηρίζει τους μηχανισμούς άμεσης ικανοποίησης;
Το να καταλάβει κανείς την χημεία του μυαλού του είναι ένα καλό πρώτο βήμα. Μπορεί να παρατηρήσει την δική του συμπεριφορά για να αναγνωρίσει αυτές τις στιγμές αυθορμητισμού.
Το επόμενο βήμα είναι να μάθεις να καθυστερείς, αντί να αντιδράς αμέσως στις επιθυμίες σου. Μπορείς να αρπάξεις αυτό το τρίτο κομμάτι πίτσα ή να κρατηθείς, να πάρεις μερικές ανάσες και να δεις αν πραγματικά το θέλεις.
Οι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν την παχυσαρκία και την αδηφαγία (ειδικά όταν είναι αποτέλεσμα στρες) έχουν ανακαλύψει ότι η τεχνική mindful eating (δηλαδή το να έχει κάποιος πλήρη επίγνωση σε ότι αφορά στο φαγητό που καταναλώνει π.χ. ώρα κατανάλωσης, ποσότητα, συχνότητα κ.α. ) μπορεί να επιφέρει απίστευτα αποτελέσματα.
Άσε το μαχαίρι και το πιρούνι κάτω ανάμεσα στις μπουκιές και μάσα τα πάντα τρεις φορές περισσότερο από ότι θα έκανες κανονικά· συγκεντρώσου απόλυτα στο να μασάς και να καταπίνεις. Επίσης, κλείσε την τηλεόραση. Έρευνα έχει δείξει ότι το να τρως βραδινό μπροστά στην οθόνη, έχει ως αποτέλεσμα μεγαλύτερη πρόσληψη θερμίδων, μεγαλύτερη πιθανότητα να φας δεύτερο πιάτο και μια μη ικανοποιητική εμπειρία γεύματος.
Σκέψου τι έγινε την τελευταία φορά που αντιμετώπισες μια τέτοιου είδους επιλογή. Θυμάσαι την ενοχή μετά από αυτόν τον μεταμεσονύχτιο μαραθώνιο τηλεόρασης; Μπορείς να ανακαλέσεις το πρησμένο και δυσάρεστο αίσθημα αφού έφαγες όλο εκείνο το πακέτο μπισκότων ή την αγαπημένη σου σοκολάτα;
Πήγαινε πίσω σε αυτή την στιγμή και αναβίωσε τις αισθήσεις και τα συναισθήματα. Βύθισε τον εαυτό σου στο πόσο άσχημα ένιωσες και αναρωτήσου δυνατά, «θέλω πραγματικά να το βιώνω αυτό;».
Αν είσαι από αυτούς που τρώνε σνακ συνέχεια, γέμισε ένα μπολ με αμύγδαλα ή μούρα και κάθε φορά που νιώθεις την ανάγκη, πιάσε μια χούφτα από αυτά και φάγε τα ένα-ένα, αργά αργά, επικεντρωμένος στην απόλαυση και την γεύση κάθε μπουκιάς.
Αν παίζεις ηλεκτρονικά παιχνίδια, σβήσε τα όλα και άσε μόνο ένα ή ακόμα καλύτερα, αγόρασε ένα σκάκι, ένα περιοδικό με σταυρόλεξα ή άλλα τέτοια παιχνίδια. Καπνιστές που σταματούν το κάπνισμα, αναφέρουν ότι, κάθε φορά που αισθάνονται την επιθυμία να καπνίσουν, πίνουν νερό, κάτι που συνήθως ξεγελάει το μυαλό και ξεχνάνε την επιθυμία τους.
Ξεκίνα με το να λες «όχι, όχι ακόμα» όταν η ανάγκη για άλλο ένα ποτήρι κρασί, τηλεοπτικό επεισόδιο ή παιχνίδι επανέρχεται. Εξοικονόμησε μερικά λεφτά την εβδομάδα, άνοιξε ένα λογαριασμό για την σύνταξη, για μια ώρα ανάγκης και κάνε μερικά μακροπρόθεσμα σχέδια.
Να θυμάσαι ότι, στην πραγματικότητα, μπορείς να απολαύσεις αυτό που θες, απλώς η απόλαυση μετατίθεται για λίγο αργότερα. Και η αναμονή, το μόνο αποτέλεσμα που θα έχει, θα είναι ότι θα κάνει την απόλαυση δύο φορές πιο γλυκά.
