Menu
«Κανένα μονοπάτι, καθόλου σοφία, κανένα κέρδος…»
Με αυτές τις λέξεις ο συγγραφέας Barry Magid, επιλέγει να συνθέσει τον επίλογο του βιβλίου Ending the Pursuit of Happiness.
Το βιβλίο έπεσε στα χέρια μου συμπωματικά, όταν είχα πάει στην παραλία για μπάνιο και κάποιος το είχε ξεχάσει κάτω από τη θέση που διάλεξα.
Οι λέξεις είναι γνώριμες στην καρδιά και το μυαλό μου… Όπως και η δυσκολία που τις συντροφεύει. Δυσκολία που πηγάζει από πολλά στοιχεία. Θα αναφερθώ σε ένα απ’ αυτά που φαίνεται να είναι από τα δυσκολότερα ενώ ταυτόχρονα και από τα πιο απλά, μια αντίφαση που γοητεύει.
Ο άνθρωπος υποθέτει ότι για να είναι κάτι δύσκολο να βρεθεί ή να πραγματωθεί, πρέπει να είναι και πολύπλοκο ή έστω δύσκολο στην κατανόησή του.
Αυτή η θεώρηση είναι έμφυτη στο νου μας.
Κανένας δεν εξαιρείται αφού το έχουμε κληρονομήσει μέσω της εξελικτικής διαδικασίας. Ότι μαθαίνουμε αποτελεί μια πορεία από το απλούστερο στο πολυπλοκότερο. Μαθαίνουμε το αλφάβητο.. μετά λέξεις, μετά προτάσεις, μετά την αλληγορία, κ.λπ..
Ο εγκέφαλος συντονίζεται σε αυτή την συνθήκη. Δυσκολεύεται να αποδεχτεί ότι κάτι που ψάχνουν πολλοί άνθρωποι μπορεί να είναι απλό. Δυσκολεύεται να κατανοήσει το γιατί δε θα μπορούσε να καταλάβει αμέσως κάτι που είναι απλό.
Νομίζει ότι «απλό = γρήγορο = άμεση κατανόηση».
Ο νους ξεχνάει ότι ένα βασικό συστατικό της κατανόησης είναι και η «αποδοχή» ή «αναγνώριση». Πρέπει να δέχεσαι (να αναγνωρίζεις) ότι κάτι είναι όπως είναι, για να μπορείς να το κατανοήσεις.
Δεν είναι αρκετό να συμφωνείς με μια θέση, αλλά να αποδέχεσαι ότι υπάρχει, ότι δηλαδή «αυτό είναι εκεί».
Είναι αναπόφευκτο ότι όλοι μας θα κάνουμε αυτή την υπόθεση στο θέμα της «πνευματικής ελευθερίας»… επειδή «πρέπει να υπάρχει κάποιο καλά κρυμμένο μυστικό, κάτι που μόνο λίγοι και εκλεκτοί μπορούν να ανακαλύψουν»…
Η πραγματική απάντηση είναι τόσο απλή, ώστε χρειάζεται πολλά χρόνια αφοσιωμένης νοητικής και συναισθηματικής προσπάθειας για να την «χωνέψουμε» τελικά.
Κρατήστε το στο νου σας.
Θέλω να μοιραστώ μαζί σας, σε ελεύθερη απόδοση, τα λόγια του συγγραφέα από το περίφημο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου.
–
Μετά από τρεις δεκαετίες εξάσκησης στο Ζεν, τείνω όλο και περισσότερο προς την κατανόηση της διδασκαλίας που πηγάζει από το Σούτρα της Καρδιάς, που λέει «κανένα μονοπάτι, καθόλου σοφία, κανένα κέρδος».
Θυμάμαι, όταν για πρώτη φορά συνειδητοποίησα, ότι αυτές οι γραμμές έρχονται σε απευθείας αντίθεση με το μήνυμα από τις Τέσσερις Ιερές Αλήθειες, τις οποίες είχα διδαχθεί ότι αποτελούν την βασική φόρμουλα της Βουδιστικής διδασκαλίας.
Στο αρχικό κείμενο, ακριβώς πριν από την φράση «κανένα μονοπάτι, καθόλου σοφία, κανένα κέρδος» υπάρχει μια άλλη πρόταση που λέει «δεν υπάρχει οδύνη και δεν υπάρχει απόδραση από την οδύνη».
Από την άλλη πλευρά οι Τέσσερις Ιερές Αλήθειες υποστηρίζουν ότι ο Βούδας συνειδητοποίησε ότι η «η ζωή είναι οδύνη», ότι «υπάρχει μια αιτία για αυτή την οδύνη», ότι «είναι εφικτό να τερματίσουμε αυτή την οδύνη» και ότι «το μονοπάτι για να εξαλείψουμε την οδύνη είναι η οκταπλή ατραπός», ένα μονοπάτι βασισμένο στη σοφία, στη συνειδητότητα και στην απελευθέρωση από την ψευδαίσθηση και την οδύνη.
Οι Τέσσερις Ιερές Αλήθειες μας δίνουν μια πολυπόθητη υπόσχεση, που δεν είναι τίποτα περισσότερο από το έδαφος για τη δική μας φανταστική εκδοχή της υπέρβασης (ή υπερβατικότητας).
Καλούμαστε να κυνηγήσουμε αυτή τη φαντασία μέχρι να αποδείξουμε στον εαυτό μας ότι είναι κενή ουσίας. Θα ήθελα να μπορούσα να πω «μέχρι να το αποδείξουμε στον εαυτό μας, μια για πάντα», αλλά όπως φαίνεται, όλοι μας πρέπει να το αποδεικνύουμε ξανά και ξανά, καθώς η φαντασία μας αυτή βρίσκει συνεχώς νέους τρόπους να εμφανίζεται ξανά και ξανά, με κάθε νέο βήμα στη ζωή.
Όπως ακριβώς η μυθολογική Ύδρα που πολέμησε ο Ηρακλής έβγαζε δύο κεφάλια για κάθε ένα που κοβόταν. Τα κεφάλια ίσως ονομάζονται φώτιση, νιρβάνα, πνευματική υγεία, ευτυχία, μη-προσκόλληση ή μετά θάνατο ζωή.
Ο Ηρακλής σκότωσε το τέρας καίγοντας τη ρίζα του λαιμού, εκεί που είχε κόψει ένα κεφάλι, έτσι ώστε να μην μπορούν να φυτρώσουν νέα κεφάλια.
Πιθανόν η επώδυνη απογοήτευση που νιώθουμε κάθε φορά που πιστεύουμε και ακολουθούμε άλλη μια φαντασίωση ελευθερίας, να μας διδάξει να μην αντικαθιστούμε αμέσως κάθε μία ελπίδα που χάνεται με κάποια άλλη, νέα ή «καλύτερη».
–
Πόσες φορές έχω δει μαθητές να γοητεύονται από τις ιστορίες ενός νέου δασκάλου, ενός νέου φαρμάκου, μιας νέας τεχνικής που του υπόσχεται την μία και αληθινή απάντηση σε όλα τους τα προβλήματα…!
Αν κάτι έχω μάθει πολύ καλά μέσα από τριάντα χρόνια εξάσκησης, είναι ότι η Διδασκαλία (το Dharma) δεν μπορεί να περιοριστεί σε μία συγκεκριμένη τεχνική ή φόρμουλα. Δεν υπάρχει κανένα αληθινό μονοπάτι εξάσκησης, καμία παράδοση που διαθέτει αποκλειστικά την αλήθεια, κανένας δάσκαλος που είναι ο μοναδικός, ο αυθεντικός εκφραστής του Αληθινού Δρόμου…
Όταν ακούω μαθητές, ή ακόμα και δασκάλους, να υποστηρίζουν ότι εκείνοι ακολουθούν τον μοναδικό και αυθεντικό δρόμο προς την αλήθεια, και πώς όλοι θα έπρεπε να ακολουθήσουν αυτό το δρόμο, αισθάνομαι σα να ακούω έναν μουσικό να υποστηρίζει ότι όλοι θα έπρεπε να ασχολούνται με τον οξύαυλο (όμποε). Σίγουρα είναι ένα εκπληκτικό μουσικό όργανο, αλλά είναι για όλους…;;;
Όπως ακριβώς δεν υπάρχει ένα μουσικό όργανο που να είναι η απόλυτη και μοναδική ενσάρκωση της μουσικής, έτσι δεν υπάρχει και καμία ιεράρχηση στις παραδόσεις και τις μεθόδους.
Ποιος μπορεί να υποστηρίξει ότι το βιολί είναι καλύτερο από το πιάνο; Ποιος μπορεί να υποστηρίξει ότι η ζωή ενός μοναχού είναι ανώτερη από εκείνη ενός καθημερινού πολίτη… ή ενός γιατρού, ζωγράφου, ή χτίστη.
Ίσως να υπάρχει μεγαλύτερη ποικιλία ήχων ή συνθέσεων για το πιάνο, συγκριτικά με ότι υπάρχει για την άρπα, αλλά ποιος μπορεί να υποστηρίξει ότι μια ζωή αφιερωμένη στην άρπα είναι κατώτερη από τη ζωή ενός πιανίστα;
Αυτό που έχει σημασία είναι αν μαθαίνουμε να παίζουμε το όργανο που θα διαλέγουμε καλά ή όχι. Αυτό απαιτεί πειθαρχία και εξάσκηση, άσχετα το πόσο διαρκεί ή το πώς γίνεται. Μάλλον δεν έχει πολύ σημασία «ποιο» όργανο διαλέγουμε, εφόσον μπορούμε να το κάνουμε «δικό μας».
Παρόμοια, δεν υπάρχει κανένας λόγος να παραμείνουμε προσκολλημένοι σε ένα όργανο που δεν αισθανόμαστε να μας ταιριάζει, επειδή απλώς ακούσαμε ότι αυτό είναι «καλύτερο» ή «πιο αυθεντικό».
