Υπάρχει μια σημαντική διαφορά μεταξύ του «διαβάζω» ένα βιβλίο και του «μελετάω» ένα βιβλίο. Είμαι βέβαιος ότι οι περισσότεροι άνθρωποι στον σύγχρονο δυτικό κόσμο, ως εκ τούτου και στη χώρα μας, γνωρίζουν πώς να διαβάζουν, δηλαδή πως «να μελετάνε για πληροφόρηση».

Σε αυτό το άρθρο θα παρουσιάσω τις δεξιότητες και τα στοιχεία που διαφοροποιούν την ουσιαστική μελέτη, σε σύγκριση με την ανάγνωση, την ενημέρωση ή την ψυχαγωγία.

Βασίζομαι στο έργο του Αμερικανού φιλόσοφου και εκπαιδευτικού, καθηγητή Mortimer Jerome Adler (1902-2001) και την έρευνά του που οδήγησε στην έκδοση του βιβλίου «Πώς να Διαβάζεις ένα Βιβλίο» (How to Read a Book: The Art of Getting a Liberal Education).

 

ΠΟΣΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΜΕΛΕΤΑΜΕ

Λένε ότι:

«Οι έξυπνοι και οι πετυχημένοι άνθρωποι έχουν μεγάλες βιβλιοθήκες, ενώ οι μέτριοι και οι ανόητοι έχουν μεγάλες τηλεοράσεις».

Μπορεί να ακούγεται γραφικό, όμως από την δική μου εμπειρία μπορώ να πω με βεβαιότητα ότι μεγάλο ποσοστό όσων γνώρισα και ήταν εξαιρετικοί στον τομέα τους ή ήδη επιτυχημένοι, μελετούσαν διαρκώς νέα βιβλία! Μάλιστα, δεν τα διάβαζαν απλώς.

Μιλούσαν για αυτά τα βιβλία, μοιράζονταν έναν κοινό ενθουσιασμό για τη γνώση και για το πόσα δεν ξέρουν και μπορούν να μάθουν. «Βουτούσαν» διψασμένοι μέσα τους και λαχταρούσαν να μάθουν κάτι χρήσιμο και ουσιαστικό!

Η απόκτηση  ενός πτυχίου είναι πολύ σημαντική επιτυχία και δείχνει αυτοπειθαρχία και ικανότητες. Το να μελετήσεις μόνος σου 20-30 βιβλία εις βάθος, χρειάζεται την ίδια αν όχι παραπάνω αυτοπειθαρχία, υπευθυνότητα και θυσίες, στοιχεία τα οποία στη συνέχεια μεταμορφώνονται σε ικανότητες και σοφία!

Όπως αναφέρει ο ίδιος ο Josh Kaufman (συγγραφέας και business coach), στο διάσημο βιβλίο του The Personal MBA, «Είναι δύσκολο να δικαιολογήσουμε το οικονομικό κόστος και την επένδυση χρόνου που απαιτούν τα σύγχρονα ανώτερα πτυχία διοίκησης επιχειρήσεων (MBA), όταν ένα άτομο μπορεί να πετύχει τα ίδια αποτελέσματα στον ίδιο χρόνο, με οικονομικό όφελος αντί για κόστος, συσσωρεύοντας εμπειρία ενώ εργάζεται σε μια μεγάλη εταιρία και ενώ μελετάει εντατικά και συστηματικά 20-30 σημαντικά βιβλία, πάνω στο θέμα της διοίκησης επιχειρήσεων».

Γιατί το λέει αυτό;

Τι εννοεί πραγματικά;

–

–

Αρχικά να διευκρινίσουμε ότι κανένας δεν υποτιμάει την αξία ενός ανώτερου πτυχίου MBA ή οποιοδήποτε άλλου παρόμοιου ανώτερου πτυχίου, ειδικά όταν αυτό γίνει σε ένα κατάλληλο περιβάλλον, με κατάλληλη διδακτική μέθοδο.

Ένα πτυχίο σε ένα καλό εκπαιδευτικό ίδρυμα προσφέρει ποικιλομορφία απόψεων πάνω στο ίδιο θέμα, σημαντικότατη δικτύωση με τους ακαδημαϊκούς και τους αυριανούς επαγγελματίες του χώρου, καθώς και ευκαιρίες για έρευνα και συνεργασίες.

Επιπλέον πρέπει να σκεφτούμε την αναγνωρισημότητα του πτυχίου, την απορρόφηση στην αγορά εργασίας και την αναγκαιότητά τους σε κάποιες θέσεις ως υποχρεωτικά προαπαιτούμενα (Αν και πάντοτε μπορεί να καμφθεί αυτό το στοιχείο).

 

ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ή ΜΕΛΕΤΗ

Όλοι ξέρουμε να διαβάζουμε λοιπόν!

Ξέρουμε όλοι να διαβάζουμε σωστά όμως;

Πολλοί από μας έχουμε σκεφτεί φευγαλέα την ερώτηση, αλλά ελάχιστοι έχουμε ερευνήσει σοβαρά το θέμα.

Παρ’ όλα αυτά η ποιότητα μελέτης μπορεί να καθορίσει σημαντικά πόση γνώση θα αποκτήσουμε τελικά. Είναι κρίμα να διαβάζουμε ώρες και ώρες και να μένει ελάχιστη γνώση στο τέλος.

Υπάρχει διαφορά στο «μπορώ να ανακαλέσω στην μνήμη μου κάτι» και στο «καταλαβαίνω πραγματικά κάτι».

Υπάρχει διαφορά στο «αντιλαμβάνομαι διανοητικά πως λειτουργεί κάτι» και στο «αντιλαμβάνομαι και γνωρίζω πρακτικά και πραγματικά πως λειτουργεί κάτι».

Ένας καθηγητής μου είπε κάποτε: «αν μπορείς να το διαβάσεις εύκολα και γρήγορα, τότε δεν είναι μελέτη, απλώς ενημέρωση».

Σύμφωνα με αυτή την αρχή, ο τρόπος που συνήθως διαβάζουμε ένα άρθρο δεν αποτελεί μελέτη, αν γίνεται απλώς για ανάγνωση ή για πληροφόρηση ή για ενημέρωση.

Δεν μπορώ παρά να συμφωνήσω.

Για παράδειγμα, στα άρθρα που γράφω, επενδύω σημαντική προσπάθεια, κάνω έρευνα και προσπαθώ να είμαι όσο το δυνατόν πιο ακριβής και ενημερωμένος. Ωστόσο, δεν διανοούμαι  να πιστέψω ούτε λεπτό, ότι μέσα από ένα μόνον άρθρο θα μεταδώσω ουσιαστική γνώση σε οποιονδήποτε!

Ο σκοπός ενός άρθρου είναι να μεταδώσει αρκετή πληροφορία, ώστε να παρακινήσει τον άνθρωπο να ξεκινήσει/συνεχίσει ο ίδιος την έρευνα. Ίσως το άρθρο του δώσει μια πιθανή απάντηση που θα κάνει νόημα, ίσως τον εμπνεύσει, ίσως… βασικά όμως υπάρχει για να σε κάνει να ενδιαφερθείς αρκετά, να νιώσεις ότι υπάρχει κάτι να μάθεις, κάτι να ανακαλύψεις, κάτι να πετύχεις και κάτι να αλλάξεις προς το καλύτερο!

Παρομοίως δεν θεωρούμε το διάβασμα μιας εφημερίδας σοβαρή μελέτη. Η εφημερίδα έχει τη δική της αξία, όμως δεν είναι ίδια με την αξία της μελέτης ενός βιβλίου που εμβαθύνει σε κάποιο θέμα.

Πολλοί άνθρωποι λένε ότι διαβάζουν, αλλά εννοούν ότι διαβάζουν δεξιά και αριστερά στο ίντερνετ, ότι βλέπουν δεκάλεπτα βίντεο στο YouTube και παρακολουθούν δελτία τύπου.

Αυτό είναι «πληροφόρηση», είναι «ενημέρωση», δεν είναι «μελέτη».

Μπορεί ένα σημαντικό δεδομένο να εμφανίζεται και σε ένα άρθρο μου, αλλά δεν μαθαίνουμε απλώς «διαβάζοντας» σημαντικά δεδομένα. Αυτό αποτελεί παρανόηση.

Αποκτώ γνώση σημαίνει «μαθαίνω». Για να μάθω χρειάζεται να κάνω πνευματική προσπάθεια… χρειάζεται πνευματικό έργο, πνευματική προσπάθεια. Χρειάζεται να συγκεντρωθώ πραγματικά, να δημιουργήσω γνήσιο ενδιαφέρον για το θέμα, να ανακαλύψω ομοιότητες και διαφορές με άλλα δεδομένα, να συλλογιστώ όσα μελετώ, να τα συγκρίνω και να τα συσχετίσω λογικά με άλλες γνώσεις και εμπειρίες και να βρω ρεαλιστικά παραδείγματα και φαινόμενα από την ζωή.

Ολοκληρώνω τη μάθησή μου όταν επαληθεύσω τα δεδομένα σε πραγματικές συνθήκες μέσω παρατήρησης, δοκιμής και πειραματισμού.

Δεν υπάρχει «μάθηση» χωρίς επαλήθευση της πληροφορίας από το ίδιο το άτομο.

Δεν κάνω αυτό που περιγράφω παραπάνω όταν διαβάζω άρθρα στο διαδίκτυο ή σε ένα περιοδικό και απ’ όσο έχω παρατηρήσει, δεν είδα κανέναν άλλον να κάνει διαφορετικά.

 

ΤΑ 4 ΕΙΔΗ ΜΕΛΕΤΗΣ

Ο Mortimer Alder γράφει ότι υπάρχουν 4 διαφορετικά είδη μελέτης:

1. Στοιχειώδης Μελέτη
2. Επιθεωρησιακή Μελέτη
3. Αναλυτική Μελέτη
4. Συγκριτική Μελέτη

 

Το Πως Διαβάζεις Δείχνει το Γιατί Διαβάζεις

Έχεις παρατηρήσει τον εαυτό σου όταν διαβάζεις διαφορετικά πράγματα;

Παράδειγμα:

• Διαβάζεις το ίδιο ένα βιβλίο λογοτεχνίας με ένα βιβλίο σχετικά με τις ιδέες του Πλάτωνα;
• Διαβάζεις το ίδιο τις οδηγίες χρήσης του αμαξιού σου με την βιογραφία ενός προσώπου που σε ενδιαφέρει;
• Διαβάζεις το ίδιο τους όρους συμβολαίου σε μια νέα τηλεφωνική σύνδεση με τους όρους συμβολαίου όταν προσλαμβάνεις μια διαφημιστική να εκπροσωπήσει την εταιρία σου;

Ο σκοπός για τον οποίο διαβάζεις καθορίζει και το είδος μελέτης που χρησιμοποιείς.

Ίσως μπορούμε να ανακαλέσουμε στο νου μας τη σωστή απάντηση και να γράψουμε πολύ καλά σε μια εξέταση, ίσως πείσουμε τους εξεταστές ότι γνωρίζουμε και ίσως πάρουμε την θέση αν ξέρουμε όλες τις σωστές απαντήσεις… αλλά, αν η γνώση δεν γίνει ειλικρινά δική μας, τότε θα ανακαλύψουμε ότι όταν έρθει η ώρα δεν μπορούμε να την χρησιμοποιήσουμε ουσιαστικά.

Τι απουσιάζει;

Μα φυσικά η ικανότητα που πηγάζει από την πραγματική γνώση!

Τα περισσότερα προβλήματα των εργαζομένων, οι περισσότερες αστοχίες στην παραγωγή, τα λάθη, καθώς και δυσκολίες στον χειρισμό των εργαλείων, μπορούν και όντως εντοπίζονται σε κάποια πτυχή της εκπαίδευσής τους.

Φαινόταν να γνωρίζουν το θέμα, αλλά γνώριζαν μόνο να πείσουν τους άλλους ότι κατέχουν την γνώση και την δεξιοτεχνία που πηγάζει από αυτή. Ή, γνώριζαν τα 7 από τα 10 πράγματα που χρειάζονται και τα υπόλοιπα 3 προκαλούν το πρόβλημα.

Υπάρχουν ολόκληρες ομάδες business coaching που ασχολούνται με την «έρευνα και διόρθωση της εκπαίδευσης του προσωπικού», μια διαδικασία που από μόνη της διορθώνει πληθώρα προβλημάτων και ανεβάζει τελικά την κερδοφορία της επιχείρησης.

Ας εξηγήσουμε όμως τα 4 είδη μελέτης που ανέφερα παραπάνω.

 

Είδος 1: Στοιχειώδης Μελέτη

Αυτός είναι ο τρόπος που διαβάζουμε αρχικά οτιδήποτε. Απλώς διαβάζουμε και πληροφορούμαστε. Τις περισσότερες φορές, όταν διαβάζεις ένα άρθρο –όπως καλή ώρα αυτό εδώ- χρησιμοποιείς αυτό το είδος μελέτης.

Σε προφορικό επίπεδο είναι το ίδιο με το να σου λέει κάποιος ένα γεγονός που έγινε στον φούρνο της γειτονιάς. Σε ψυχαγωγεί, αλλά δεν σε ενδιαφέρει πραγματικά.

Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι δεν υπάρχει κάτι κακό με τη «στοιχειώδη μελέτη». Είναι φυσιολογική και απαραίτητη ικανότητα. Το πλήθος των πληροφοριών με τις οποίες ερχόμαστε σε επαφή θα υπερφόρτωναν τον εγκέφαλό μας αν προσπαθούσαμε να τις διαβάσουμε με διαφορετικό τρόπο.

Η στοιχειώδης μελέτη είναι το «σκανάρισμα του κόσμου».

 

Είδος 2: Επιθεωρησιακή Μελέτη

Χρησιμοποιούμε αυτό το είδος μελέτης όταν προσπαθούμε να αξιολογήσουμε ένα υλικό ώστε να αποφασίσουμε αν θα εμβαθύνουμε ή όχι στη μελέτη του. Επίσης χρησιμοποιείται όταν θέλουμε να αποκτήσουμε μια αρχική εντύπωση του θέματος, σε βαθμό λίγο καλύτερο απ’ ότι όταν χρησιμοποιούμε στοιχειώδη μελέτη.

Παράδειγμα, αν πάρουμε ένα βιβλίο, διαβάζουμε τον τίτλο, διαβάζουμε το εσώφυλλο και το τμήμα που μιλάει για τον συγγραφέα. Διαβάζουμε τα περιεχόμενα και αναλογιζόμαστε τις ενότητες. Στη συνέχεια διαβάζουμε την εισαγωγή και ένα-ένα τα κεφάλαια. Δεν κρατάμε σημειώσεις, δεν γράφουμε σχόλια και παρατηρήσεις, δεν ψάχνουμε άγνωστα ονόματα και προσπερνάμε σημεία που ίσως δεν μας είναι ξεκάθαρα (όπως οι άγνωστες λέξεις).

Θέλουμε να ξέρουμε, αλλά δεν αισθανόμαστε ότι θα κάνουμε άμεσα κάτι με αυτό το υλικό. Η βελτίωση της ζωή μας δεν εξαρτάται από την κατάκτηση αυτής της γνώσης.

Αν μας ρωτήσουν για αυτό το θέμα, θα πούμε ότι έχουμε διαβάσει κάτι, αλλά σίγουρα δεν γνωρίζουμε αρκετά (το γνωρίζω «αρκετά» δεν σημαίνει «πολλά» αλλά ότι είμαι σίγουρος για αυτά που γνωρίζω και ξέρω τι λέω!). Θα θυμόμαστε πιθανόν ένα δύο δεδομένα αλλά όχι ολόκληρο το κείμενο.

 

Είδος 3: Αναλυτική Μελέτη

Όπως είπε ο (υπέροχος) Francis Bacon κάποτε ως παρομοίωση, «κάποια βιβλία υπάρχουν για να τα γεύεσαι, άλλα για να τα καταπίνεις και άλλα για να τα μασάς και να χωνεύεις».

Η αναλυτική μελέτη είναι αυτό το «μασάω και καταπίνω» ένα βιβλίο/θέμα. Σημαίνει ότι μελετάω διεξοδικά το υλικό που έχω.

Με αυτό το είδος ξεκινάει η ουσιαστική διανοητική εμπλοκή με το αντικείμενο μελέτης. Πλέον δεν συλλέγω απλώς πληροφορίες. Δεν αναλογίζομαι ελαφρά και μνημονεύω μόνο, αλλά προσπαθώ να συνδέσω τις πληροφορίες, να τις κατανοήσω και να τις συσχετίσω με άλλες.

Υπάρχουν 4 βασικές συνθήκες για να υπάρχει «αναλυτική μελέτη»:

1. Κατηγοριοποίηση του θέματος και των σχετικών πληροφοριών στο νου.
2. Ικανότητα να σκεφτούμε το σύνολο των σημαντικών στοιχείων και να περιγράψουμε συνοπτικά τις βασικότερες ιδέες του βιβλίου/θέματος σε μια ενοποιημένη μορφή.
3. Ικανότητα να συνοψίζουμε ενότητες και τμήματα δεδομένων σε σύντομες ιδέες και εφαρμογές. Να μπορούμε να συνδέουμε αυτές τις ιδέες και εφαρμογές μεταξύ τους, καθώς και με άλλα δεδομένα που δεν προέρχονται από την ίδια πηγή γνώσης.
4. Αναγνώριση και καθαρή διατύπωση των προβλημάτων και προβληματισμών που ο συγγραφέας έχει και προσπαθεί να λύσει. Αναγνώριση του βαθμού στον οποίο επιλύει αυτά τα προβλήματα και αξιολόγηση του συλλογισμού του.

Δεν ξέρω αν σας ακούγονται εύκολα αυτά, αλλά στην πραγματικότητα περιλαμβάνουν αρκετή και επίπονη δουλειά από μεριά μας!

Ωστόσο, μην πιστέψετε ότι έχετε κατακτήσει ένα θέμα απλώς εφαρμόζοντας αυτό το είδος μελέτης σε ένα ή δύο βιβλία. Δεν είναι αρκετό αυτό. Χρειάζεται να εφαρμόσουμε το τέταρτο είδος μελέτης, τη «συγκριτική μελέτη».

 

Είδος 4: Συγκριτική Μελέτη

Αυτό το είδος μελέτης αποτελεί μακράν το πιο περίπλοκο και απαιτητικό είδος. Το βασικό στοιχείο αυτού του είδους είναι ότι μελετάμε πολλά βιβλία και πηγές πάνω στο ίδιο αντικείμενο και ειδικά βιβλία/πηγές διαφορετικής οπτικής και προσέγγισης. Στη συνέχεια συγκρίνουμε και αντιπαραβάλουμε ιδέες, λεξιλόγιο, επιχειρήματα και θέσεις.

Το έργο μας συνίσταται στο να διακρίνουμε διαφορετικές προσεγγίσεις, διαφορετικά ρεύματα σκέψης, να οργανώσουμε πλήθος διαφορετικών δεδομένων σε ένα νοητικό παζλ. Είναι σημαντικό να αντιπαραβάλουμε τα δεδομένα του ενός βιβλίου με τα δεδομένα του άλλου βιβλίου, κάτι που οι δύο συγγραφείς δεν έχουν την πολυτέλεια να κάνουν, με δεδομένο ότι το ένα βιβλίο λογικά εκδίδεται αργότερα από το άλλο και συχνά δεν γνωρίζει ο ένας το έργο του άλλου.

Αυτή η διαδικασία γεννάει μέσα μας καινούρια, στέρεα και συνήθως υψηλής ποιότητας γνώση. Αυτό είναι πραγματικά η «δημιουργία γνώσης».

Μοιάζει όπως όταν στον εγκέφαλο δύο νευρώνες συναντιούνται και ενώνονται. Ένας νέος διακλαδωμένος νευρώνας γεννιέται, που στο επίπεδο της επίγνωσης γίνεται αισθητό ως «νέα γνώση», ως «συνειδητοποίηση» και ως «ανακάλυψη»… ή όπως λέμε στην αργκό της επιστημονικής κοινότητας, ένα aha moment!

Υπάρχουν 5 βασικές συνθήκες για να υπάρχει «συγκριτική μελέτη»:

1. Τα Σχετικά Τμήματα: Πρέπει να διαλέξουμε και να διαβάσουμε όλα τα σχετικά βιβλία/πηγές, να ξεχωρίσουμε και να ομαδοποιήσουμε τα μέρη που μιλάνε για το ίδιο σύνολο δεδομένων. Χρησιμοποιούμε κυρίως «επιθεωρησιακή μελέτη» σε αυτό το στάδιο.
2. Καθορισμός Ορολογίας: Στην αναλυτική μελέτη είναι στοιχειώδες βήμα να αποσαφηνίσουμε την ορολογία, όπως την χρησιμοποιεί ο εκάστοτε συγγραφέας στο κείμενο. Στη συγκριτική μελέτη, δουλειά μας είναι να κάνουμε το ίδιο με όλους τους συγγραφείς που μελετάμε, να βρούμε την αντιστοιχία μεταξύ των όρων, όπως τους χρησιμοποιεί ο καθένας και τέλος να αποφασίσουμε εμείς οι ίδιοι ποια θα είναι η τελική «ενοποιημένη» ορολογία που θα χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε και να συνθέσουμε την δική μας τελική γνώση.
3. Θέτουμε με Ακρίβεια τις Ερωτήσεις που Θέλουμε να Απαντήσουμε: Η συγκριτική μελέτη μπορεί να αποβεί ένας τεράστιος άθλος από άποψη προσπάθειας και χρονικής επένδυσης. Ειδικότερα, αν δεν θέσουμε εξ’ αρχής κάποια ερωτήματα, στα οποία μέσα από την προσπάθεια μας πρέπει να απαντήσουμε, τότε είναι πολύ εύκολο να χαθούμε σε ένα ωκεανό δεδομένων.Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι κάθε κείμενο/πηγή δεν θέτει απαραίτητα τη δική μας ερώτηση. Μερικές φορές ο συγγραφέας διαλέγει μια διαφορετική διατύπωση ή μια ερώτηση που περιγράφει μέρος της δική μας ερώτηση ή -όχι σπάνια- δεν αποτελεί καν ερώτηση για εκείνον. Θα παρατηρήσουμε ότι οι περισσότεροι συγγραφείς χρησιμοποιούν στοιχεία και δεδομένα που τα θεωρούν σίγουρα και στοιχειώδη προκειμένου να αναπτύξουν το κείμενο τους.Αυτό όμως δεν είναι εξίσου στοιχειώδες/αυτονόητο για κάποιον άλλον ή για μας. Εμείς πρέπει να εξετάσουμε, να διασταυρώσουμε και να επαληθεύσουμε το δεδομένο πριν καταλήξουμε αν ισχύει ή όχι, με τι τρόπο και σε τι πλαίσιο.

   Έτσι λοιπόν, θέτουμε αυτές τις ερωτήσεις -με ακρίβεια και σαφήνεια- και παραμένουμε συγκεντρωμένοι, ώστε να διακρίνουμε ανάμεσα στις λέξεις όλα τα στοιχεία που σχετίζονται με την απάντησή τους.

4. Αναγνώριση Σημείων Άποψης: Όταν κατανοούμε σοβαρά μια άποψη, σημαίνει ότι «βιώνουμε» τη λογική, το συναίσθημα και τους λόγους για τους οποίους κάποιος κάνει ή πιστεύει κάτι. Σε ένα βαθμό πρέπει να μπορούμε να φανταστούμε ότι, εμείς οι ίδιοι θα μπορούσαμε να βλέπουμε ένα θέμα ακριβώς με τον ίδιο τρόπο και για ακριβώς τους ίδιους λόγους με τον δημιουργό του. Μόνο τότε υπάρχει πραγματικά κατανόηση ενός «σημείου άποψης». Γιατί το λέω αυτό;Επειδή, τώρα θα σας γράψω το εξής:Πρέπει να κατανοήσουμε πλήρως όλα τα διαφορετικά σημεία άποψης. Σημεία άποψης εμφανίζονται κυρίως, όταν τα δεδομένα δεν είναι αντικειμενικά φυσικά φαινόμενα, αλλά είναι υποκειμενικά ή αφορούν σε εξηγήσεις/ερμηνείες. Πολλές φορές –περισσότερες από όσο νομίζαμε αρχικά- συνυπάρχουν φαινομενικά διαφορετικές ή ακόμα και αντικρουόμενες θέσεις. Εμφανίζονται μαζί η μία μετά την άλλη ή με τρόπο που αντίκειται στην αρχική ενστικτώδη λογική μας.

   Ένας τρόπος να βρούμε τέτοιες περιοχές πολλαπλών σημείων άποψης, είναι να θέσουμε μια ξεκάθαρη ερώτηση. Αν οι διαφορετικοί συγγραφείς απαντάνε με διαφορετικό τρόπο, τότε μάλλον έχουμε βρει μια τέτοια περιοχή.

5. Κάνε τη Συζήτηση: Είναι σπάνιο να βρίσκουμε απόλυτες απαντήσεις, ειδικά αν σκεφτόμαστε επιστημονικά και αναζητάμε την αλήθεια. Αυτές οι διαφορετικές απαντήσεις, τα διαφορετικά «σημεία άποψης» που αναφέραμε παραπάνω, δημιουργούν μια μεταξύ τους «συζήτηση». Η μία άποψη δημιουργεί ερωτήματα που η άλλη καλείται να απαντήσει. Εμείς συζητάμε με τους συγγραφείς και οι συγγραφείς μεταξύ τους.Αυτή η νοερή συζήτηση, αυτή η σύνθεση και αντιπαραβολή διαφορετικών απαντήσεων, δημιουργούν ένα καλύτερο και πιο σοφό κοκτέιλ απαντήσεων… Στο τέλος των συζητήσεων θα γνωρίζουμε για το θέμα τόσα πολλά, που θα μπορούμε και εμείς να γράψουμε ένα βιβλίο, να δώσουμε μια διάλεξη ή να μιλήσουμε εμπεριστατωμένα για αυτό.

 

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Μετά από τόσα χρόνια ενασχόλησης με ανθρώπους, είμαι πλέον βέβαιος ότι μπορούμε να μάθουμε οτιδήποτε, αν έχουμε πρόσβαση στο σωστό υλικό, κάτω από κατάλληλες συνθήκες.

Ποιος διαβάζει πραγματικά όμως;

Θα βγάλω έξω από τη σκηνή το σχολείο και την υποχρεωτική εκπαίδευση γενικά. Όταν η μάθηση είναι θέμα επιλογής, όλοι εν δυνάμει είναι ικανοί να μελετήσουν με εκπληκτική απόδοση και να μάθουν περισσότερα ακόμα και απ’ όσα θα μάθαιναν σε ένα μεταπτυχιακό…

Τι χρειάζεται όμως;

Είναι απλό.

Χρειάζεται ένας σκοπός. Ένας πολύ ισχυρός σκοπός.

Ο σκοπός γεννάει ερωτήσεις.

Οι ερωτήσεις γεννάνε την έρευνα.

Η έρευνα γεννάει τη διανοητική προσπάθεια που απαιτούν οι ανώτερες μορφές μελέτης.

Έτσι, «μάθηση συμβαίνει»!