Menu
Στο προηγούμενο μέρος συζητήσαμε για αυτό το ιδιαίτερο φαινόμενο του “φαινομενικά αναίτιου άγχους” που όμως όλοι λίγο πολύ βιώνουμε, λιγότερο ή περισσότερο. Στο μέρος 2 θα εξερευνήσουμε την πραγματική κρυφή αιτία του προβλήματος.
–
Πάμε λοιπόν στο πρόβλημα και στην αιτία που το προκαλεί.
Αρχικά να ξεκαθαρίσουμε ότι μιλάμε για περιπτώσεις που δεν έχει συμβεί κάτι ιδιαίτερα εμφανές. Δηλαδή, δεν μάθαμε κάποιο κακό νέο, δεν χάσαμε κάτι, δεν μαλώσαμε με κάποιον, γενικά δεν έχει γίνει κάτι που να δικαιολογεί την ανησυχία μας. Δεν μπορούμε να σκεφτούμε κάτι συγκεκριμένο που να το έχει προκαλέσει, δεν θυμόμαστε κάτι αξιοσημείωτο.
Ποιά είναι λοιπόν η πραγματική αιτία του προβλήματος;
Για να κατανοήσουμε την απάντηση πρέπει απαραίτητα να γνωρίζουμε ένα θεμελιώδες στοιχείο της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης, που δεν είναι άλλο από αυτό που θα ονομάσουμε εδώ «αίσθηση ηθικής».
Ο άνθρωπος έχει εκ φύσεως μια αίσθηση ηθικής. Δηλαδή, έχει άποψη σχετικά με το τι είναι καλό και τι είναι κακό. Αυτή η προσωπική αίσθηση ηθικής δεν έχει απαραίτητα άμεση σχέση με το τι ο νόμος ή η κοινωνία θεωρεί σωστό και λάθος. Πολλές φορές δεν είναι καν αυτό που λέει όταν μιλάει για το σωστό και το λάθος (κλινικό δεδομένο).
Ενώ υπάρχουν κάποιες βάσεις σχετικά με το τι ένα άτομο θεωρεί σωστό και λάθος συνήθως, είναι εύκολο να δούμε ότι κάθε άνθρωπος σχηματίζει τη δική του άποψη, ανάλογα με τα βιώματα και τον τρόπο σκέψης του.
Προσωπική ηθική, με απλά λόγια, σημαίνει να αναγνωρίζω, αλλά και να κάνω, αυτό που είναι πιο επιβιωτικό για μένα.
Το «σωστό» έχει να κάνει με αυτό που βοηθάει περισσότερο την επιβίωση. Όχι μόνο την άμεση επιβίωση αλλά και την έμμεση επιβίωση, όπως το «καλό όνομα» στην κοινωνία, η αποδοχή των άλλων, την βοήθεια προς τους συντρόφους και την ομάδα μου, κ.λπ..
Η αίσθηση ηθικής που όλοι έχουμε μας σπρώχνει προς κάποιες επιλογές, κάθε δεδομένη στιγμή. Δεν λειτουργεί μόνο κάποιες στιγμές, αλλά όλη τη μέρα, κάθε μέρα.
Αν για κάποιον λόγο δεν ακολουθήσω αυτό που πιστεύω βαθιά μέσα μου ότι πρέπει να κάνω, τότε βιώνω αυτό που ονομάζουμε «παραβίαση ηθικής», κάτι που εντοπίζεται στη ρίζα πολλών προβλημάτων και νευρώσεων που αντιμετωπίζει ο σύγχρονος άνθρωπος.
Παραβιάζω την ηθική μου σημαίνει ότι προδίδω τον πραγματικό μου εαυτό… Σημαίνει ότι υποτιμώ την επίγνωσή μου και την ικανότητά μου να κατανοώ. Κάθε ενέργεια προς μια άλλη κατεύθυνση, πέρα από αυτό που θεωρώ «σωστό», είναι μια λιγότερο ή περισσότερο μη-επιβιωτική ενέργεια. Όπως κάθε άλλη μη-επιβιωτική ενέργεια (όπως π.χ. όταν χάνουμε χρήματα) μας προκαλεί αναπόφευκτα άγχος!
Από αυτή την παραβίαση απέναντι στην δική μου αίσθηση ηθικής γεννιέται το άγχος και η ανησυχία.
Στην πραγματικότητα, αν δεν είμαστε υπερβολικά αφοσιωμένοι και επιμελείς, είναι ασφαλές να υποθέσουμε ότι δεν μπορούμε να κάνουμε πάντοτε αυτό που θεωρούμε σωστό. Όταν είμαστε μέρος μιας ομάδας και μια κοινωνίας, κάποιες φορές καλούμαστε να κάνουμε κάτι διαφορετικό, που ίσως να μην συμφωνούμε απόλυτα.
Π.χ.
Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους επιλέγουμε να μην ακολουθήσουμε αυτό που πραγματικά πιστεύουμε ότι είναι το πιο σωστό.
Μπορούμε να χωρίσουμε το μυαλό σε δύο μεγάλες περιοχές, το συνειδητό και το υποσυνείδητο. Η αίσθηση της ηθικής αποτελεί κατά κύριο λόγο, δημιούργημα του συνειδητού. Το υποσυνείδητο, έχει μεν και αυτό ένα σύστημα ηθικής, αλλά πολλές φορές αυτό το σύστημα ηθικής μοιάζει εντελώς παλαβό όταν το σκεφτόμαστε «συνειδητά»!
Για παράδειγμα, το υποσυνείδητο δε θέλει να ανακατεύεσαι πολύ με τους ψυχολογικούς σου μηχανισμούς. Δεν θέλει, για κανέναν λόγο, να αποκτήσεις περισσότερη αυτογνωσία και ενσυνείδηση, γιατί αυτό θα του μείωνε την εξουσία του πάνω σου.
Προτιμάει να αποφύγει κάτι δύσκολο και να κάνει κάτι εύκολο. Προτιμάει ένα άμεσο κέρδος, παρά να κάνει τώρα κάτι δύσκολο με την υπόσχεση ενός μεγαλύτερου κέρδους στο μέλλον.
Το πιστεύεις ή όχι, προτιμάει να κλέψει κάτι (αν μπορεί να το κάνει χωρίς να το μάθουν), παρά να κοπιάσει για αυτό… γιατί στο κάτω κάτω, αυτή η πράξη δημιουργεί το μεγαλύτερο κέρδος με το μικρότερο κόστος για τον οργανισμό.
Μη σε τρομάζουν αυτά… Όλοι οι άνθρωποι μοιραζόμαστε την ίδια βασική ανθρώπινη φύση. Όλοι εμπεριέχουμε αυτές τις ορμές, άσχετα πως τις έχουμε διαχειριστεί. Αυτό που θα ήθελα να κρατήσεις είναι το εξής:
Επειδή υπάρχει αυτή η σύγκρουση, πολλές φορές παραβιάζουμε την ηθική μας (την ηθική του συνειδητού) επειδή υποκύπτουμε στις επιθυμίες του υποσυνείδητου. Δηλαδή, σε αυτή την περίπτωση, δεν είναι κάποια εξωτερική συνθήκη που μας υποχρεώνει να κάνουμε κάτι που δεν θέλουμε πραγματικά… μάλιστα, σε έναν βαθμό αισθανόμαστε ότι το «θέλουμε»!!
Αυτό μας μπερδεύει περισσότερο από όλα. Το υποσυνείδητο θέλει κάτι, άρα νιώθουμε ότι το θέλουμε. Το συνειδητό θέλει κάτι άλλο και έτσι βιώνουμε σύγκρουση και σύγχυση.
Γιατί θέλουμε δύο πράγματα διαφορετικά μεταξύ τους;
Τί πραγματικά θέλουμε τελικά;
Στην αρχή φαντάζει χαοτικό. Ωστόσο, όταν μελετήσουμε λίγο τα μοτίβα και δούμε στην πράξη πως λύνεται το πρόβλημα, βλέπουμε ότι είναι πολύ εύκολο να ξεχωρίζουμε από πού προέρχεται κάθε τάση…
Όλοι γνωρίζουμε, κάθε στιγμή, από πού πηγάζει κάθε τάση μας. Ποτέ δεν έχουμε πραγματική άγνοια. Μπορούμε όμως να αισθανθούμε σύγχυση, την οποία δημιουργούμε μόνοι μας ουσιαστικά. Η αίσθηση ότι «δεν ξέρουμε», είναι απλώς μια περίτεχνη ψευδαίσθηση που έχουμε στήσει, για να μην αναγκαστούμε να αντιμετωπίσουμε το υποσυνείδητό μας.
Αν ξέρεις τι κάνεις, είναι πολύ εύκολο να ξεδιαλύνεις αυτή τη σύγχυση, επειδή όλα τα συστατικά της λύσης βρίσκονται ήδη «στο τραπέζι»!
Η «απόλυτη λύση», που όμως δεν είναι προσβάσιμη και εφικτή από τους περισσότερους ανθρώπους, είναι η περίπτωση να έχει κάποιος εξετάσει και γνωρίσει τόσο καλά το υποσυνείδητό του, ώστε να έχει πετύχει την εναρμόνιση της ηθικής του υποσυνείδητου με την ηθική του συνειδητού. Όταν και τα δύο μέρη έχουν «κατανοήσει και αποδεχτεί» πλήρως το ένα το άλλο, τότε δεν υπάρχουν συγκρούσεις σε κανένα επίπεδο, και το άτομο δεν βιώνει ποτέ «φαινομενικά αναίτιο άγχος».
Φυσικά κάτι τέτοιο είναι λίγο υπερβολικό να το ζητήσουμε από τον μέσο καθημερινό άνθρωπο του 21ου αιώνα, κατηγορία στην οποία ανήκουμε λίγο πολύ οι περισσότεροι, ασχέτως του τρόπου που σκεφτόμαστε…
Πώς ξέρουμε ότι έχουμε να κάνουμε με μια τέτοια περίπτωση;
Τί κοινό έχουν μεταξύ τους αυτές οι εκδηλώσεις;
Υπάρχουν 3 κοινά μοτίβα στα οποία εκδηλώνεται φαινομενικά αναίτιο άγχος:
Σε αυτές τις τρεις κατηγορίες περιέχεται ολόκληρο το πλήθος των πιθανών εκδηλώσεων στην αληθινή ζωή.
Οι παραπάνω δηλώσεις είναι «τεχνικές δηλώσεις», δηλαδή περιγράφουν την ανατομία των μοτίβων. Παρακάτω βλέπουμε πως μπορούμε να τις αντιστοιχήσουμε με κάποιες πιο «πραγματικές» περιπτώσεις/παραδείγματα, που όλοι μας έχουμε βιώσει:
–
–
Στο τρίτο μέρος θα συζητήσουμε μια σειρά στρατηγικών και εργαλείων για να αντιμετωπίσουμε με επιτυχία αυτή τη δυσκολία, που τόσο προσεκτικά προσεγγίσαμε στα δύο πρώτα μέρη του άρθρου.
